«Жыл оқушысы» республикалық конкурсы жоғары уәжді және дарынды балалармен жұмыс істеу жүйесінің ажырамас бөлігі болып табылады.
Қазіргі білім берудің негізгі міндеттерінің бірі Қазақстандық қоғамның зияткерлік элитасы болатын оқушыларды даярлау болып табылады.
Бұл – ықтимал салдарын болжай отырып, таңдау жасайтын жағдайда жауапты шешімдерді өз бетінше қабылдай алатын, жинақтылығмен, динамизмімен, сындарлылығымен ерекшеленетін, ел тағдыры үшін дамыған жауапкершілік сезімге ие болатын, заманауи білімді, өнегелі және пысық адамдар.
Конкурстың мақсаттары:

• оқушылардың білім деңгейін арттыру;
• оларды білімнің әртүрлі салаларында дербес ғылыми-зерттеу және шығармашылық жұмысқа тарту;
• тұлғалық қабілеттерінің жаңа деңгейін қалыптастыру.

Конкурстың міндеттері:

• мектеп оқушыларын рухани-адамгершілік тәрбиелеу және қалыптастыру, олардың белсенді азаматтық ұстанымын қалыптастыру;
• оқушылардың зияткерлік дамуы;
• әр түрлі қызмет түрлерінде жоғары уәжді және дарынды оқушыларды анықтау, дамуы және қолдау үшін жағдайлар жасау;
• мектеп оқушыларының оқуға деген уәжін дамыту;
• конкурсқа қатысушылармен жұрт алдында сөз сөйлеуге, тыңдаушылардың алдында өздерінің нанымдарын қорғауға дағдылануы;
• дарынды балалар мен педагогтардың қауымдастығын қалыптастыру;
• мектептегі білімнің беделін арттыру.

Конкурсты ұйымдастыру және өткізу.
Конкурсқа жалпы басшылық Ұйымдастыру комитетімен жүзеге асырылады. Конкурсты өткізу үшін білім бөлімі бастығының бұйрығымен Ұйымдастыру комитетінің құрамы бекітіледі, оған білім бөлімінің мамандары мен әдіскерлері кіреді. (өз комитетін қалыптастыру)
Ұйымдастыру комитеті оқу жылы басталғанға дейін білім бөлімінің бастығымен қалыптастырылады және конкурсты дайындау, ұйымдастыру және өткізу бойынша негізгі үйлестіруші орган болып табылады.
Ұйымдастыру комитеті конкурсты өткізу мерзімдерін тағайындайды және оның уақтылы және сапалы өткізілуін қамтамасыз етеді. Мыналарды анықтайды:

• конкурстың тақырыбын және Қазылар алқасы құрамын қалыптастырады;
• материалдық-техникалық жарақтандыруды;
• конкурстық тапсырмаларды орындау шарттарын, құрылымын, мазмұнын;
• тапсырмаларды бағалау критерийлерін әзірлейді;
• Портфолионың сараптамасын жүргізеді;
• конкурсты ұйымдастыру мен өткізу бойынша қажетті құжаттаманы жүргізеді;
• конкурстың қорытындылары бойынша білім мекемелерінің рейтингін жинақтайды, талдайды.

Қазылар алқасының құрамына білім ұйымдарының жоғары біліктілік санатының оқытушылары (пән мұғалімдері де, сондай-ақ қосымша білім беру мамандары да тартылады), әдіскерлер кіреді.
Конкурстың қазылар алқасы:

• бағалау критерийлерін анықтайды;
• конкурстың ІІ турына (эссе жазу), III турына (шешендік өнер конкурсы) ұсынылған конкурсқа қатысушылардың жұмысын бағалайды,
• конкурстың қорытындысын жасайды, жеңімпаздарды анықтайды.

Конкурсқа мемлекеттік білім ұйымдарының 6-11 сынып оқушылары қатыса алады. Мектеп әр жастық топтан (тіпті аралас) біреуден көп емес оқушыны ұсыну құқығына ие болады.
1-жастық топ – 6-7 сыныптар;
2-жастық топ – 8-9 сыныптар;
3-жастық топ – 10-11 сыныптар.
Конкурсқа қатысу үшін міндетті шарттардың бірі – конкурсқа қатысушы үздік немесе жақсы оқитын оқушы болуы (төрт деген бағасы үшеуден көп болмауы) керек!
І турға үміткерлерді ұсыну білім ұйымының педагогикалық кеңесінің, ата-аналар комитетінің, оқушылардың өзін-өзі басқару кеңесінің және басқа да қоғамдық ұйымдар мен бірлестіктердің шешіміне сәйкес өткізіледі.
Конкурстың 1 турын өткізуге дейін, өтінімдер жиналғаннан кейін сауалнама және конкурсқа қатысушының тұсаукесерінің өзі тапсырылады.
Конкурсқа қатысушының сауалнамасының мазмұнымен және нысанымен №1 Қосымшадан танысуға болады.
Конкурс V турдан тұрады.

І тур (сырттай) – өзін-өзі таныстыру. Мәлімделген қатысушы Power Point бағдарламасында орындалған (нысаны еркін) өзі туралы тұсаукесерді ұсынады.

II тур – берілген тақырыптарға эссе жазу
«Жыл оқушысы» конкурсына қатысушысының эссе жазу бойынша әдістемелік ұсыныстарымен осы Ережеге № 2 Қосымшада танысуға болады.
ІІІ тур – Шешендік шеберлік конкурсы
Қатысушыны «Жыл оқушысы» конкурсының осы кезеңіне дайындау бойынша әдістемелік ұсыныстар осы Ережеге №3 Қосымшада танысуға болады.
Қазылар алқасы конкурстық жұмыстарды және конкурсқа қатысушылардың өнерлерін бағалайды және ІІІ тур басталғанға дейін оқушылардың әр жастық санатындағы 15 үздіктен іріктеп алады.
IV турға қатысушылар конкурстың Ұйымдастыру комитетіне оқушының Портфолиосын ұсынады.
IV тур (сырттай) оқушылардың жетістіктерінің Портфолиосын сараптау түрінде өтеді. Конкурсқа қатысушының Портфолиосы қағаз және электронды түрде (флэш-картада) ұсынылады.
«Жыл оқушысы» конкурсына қатысушының Портфолиосы құрылымы.
1 бөлім.

1. Конкурсқа қатысушының сауалнамасы (№1 Қосымша);
2. Конкурсқа қатысушының фотосуреті (көркем фотосуреттің электронды нұсқасы міндетті түрде қажет);
3. Осы үміткерді конкурсқа қатысу үшін мәлімдеген білім мекемесі әкімшілігінің ұсыныс-сипаттамасы;
4. Өткен оқу жылындағы және қазіргі оқу жылының бірінші, екінші және үшінші тоқсандарының қорытынды бағалары бар үзінді көшірме;
5. Қатысушының эссе-шығарма түріндегі өмірбаяны (еркін нысан).
6. Конкурсқа қатысушының білім, шығармашылық және спорттық жетістіктерін растайтын дипломдар, грамоталар, сертификаттар. Курстарды, музыкалық, көркемөнер, спорттық мектептерді және т.б. бітіргені туралы құжаттар.

2 бөлім.

1. Конкурсқа қатысушының шығармашылық, зерттеулік, жобалық жұмыстарына ғылыми жетекшілердің пікірлері, рецензиялары;
2. Пән мұғалімдерінің, қосымша білім беру мұғалімдерінің, спорттық жаттықтырушылардың конкурсқа қатысушы туралы пікірлері;
3. Сыныптастардың пікірлері.

Конкурсқа қатысушының Портфолиосын бағалау критерийлері екі бөлікке бөлінеді.

1. Зияткерлік және пәндік конкурстардағы, олимпиадалардағы, ғылыми жарыстардаға, марафондардаға, ғылыми-тәжірибелік конференциялардағы жеңістер (1, 2, 3 орын).
2. Шығармашылық конкурстар мен жарыстардағы (билер, ән айту, бейнелеу шығармашылығы, театр және т.б.) жеңістер (1, 2, 3 орын);
3. Спорттық конкурстар мен жарыстардағы (спорттың және спорттық жарыстардың барлық түрлері) жеңістер (1, 2, 3 орын);
4. Конкурстарға, олимпиадаларға, конференцияларға, жарыстарға және т.б. қатысу балмен бағаланады (кестені қараңыз), бірақ міндетті түрде қатысушының сертификатымен расталуы керек.

№	Жетістіктер	Деңгейі	1 орын,  Гран-при	Барлығы	2 орын	Барлығы	3 орын	Барлығы	ЖИЫНЫ
			(баллдары)		(баллдары)		(баллдары)
1	Күндізгі пәндік олимпиадалар (ҚР БҒМ, Дарын, Сарыарқа дарыны, Қала ББ желісі бойынша)	мектеп	5		4		3
		қалалық	10		9		8
		облыстық	15		13		11
		республикалық	20		18		16
		халықаралық	25		22		20
2	ҚР БҒМ, Дарын, Сарыарқа дарыны, Қала ББ бойынша ғылыми жобалардың күндізгі конкурстары, ғылыми жарыстар, пәндік ғылыми конференциялар	мектеп	5		4		3
		қалалық	10		9		8
		облыстық	15		13		11
		республикалық	20		18		16
		халықаралық	25		22		20
3	Қашықтықтан пәндік олимпиадалар	облыстық	5		4		3
		республикалық	10		9		8
		халықаралық	15		13		11
4	Шығармашылық байқаулар мен жарыстар	мектеп	3		2		1
		қалалық	5		4		3
		облыстық	10		8		6
		республикалық	15		13		10
		халықаралық	18		15		13
5	Спорттық байқаулар мен жарыстар	мектеп	3		2		1
		қалалық	5		4		3
		облыстық	10		8		6
		республикалық	15		13		10
		халықаралық	18		15		13
6	Зияткерлік, шығармашылық және спорттық байқауларға, олимпиадаларға және жарыстарға қатысу (мақтау қағазы, сертификаттың болуы)	қалалық	1
		облыстық	2
		республикалық	3
		халықаралық	4

«Жыл оқушысы» конкурсына қатысушының портфолиосын дайындау жөніндегі әдістемелік ұсынымдармен осы Ережеге №4 қосымшада танысуға болады. 
Конкурсқа қатысушылардың портфолиосын сараптау нәтижелері бойынша ұйымдастыру комитеті өзінің жас тобында ең көп балл жинаған IV турға қатысушыларды анықтайды.
V турға сыныптың әрбір параллелінен 4-тен артық емес қатысушы шығады.
V тур – финал.
Ақтық республикалық кезеңге төрт турдың қорытындысы бойынша алғашқы төрт орын алған сыныптардың әрбір параллелінен конкурсқа 4-тен артық емес қатысушы шығады.
V турдың конкурстық бағдарламасы Конкурстың ұйымдастыру комитетімен анықталатын тақырыпқа шығармашылық тапсырманы қамтиды.
Әр қатысушының өнер көрсету уақыты – 3 минуттан 5 минутқа дейін (артық емес). Бұл жерде өнер көрсетуге мыналар кіруі керек:

1. Қатысушының «Визит карточкасы» немесе «Өзін-өзі таныстыру» (сөз сөйлеу слайдтармен, қалауы бойынша бейнемен сүйемелденуі мүмкін);
2. Сонымен қатар, бұл баяндамада конкурсқа қатысушының қызығушылықтары әлемі (финалист еркін түрде өзін, құштарлығы мен қызығушылығы аясын ұсынуы керек), мектепке, мұғалімдерге деген көзқарасы қамтылып, көрсетілуі тиіс. Сыныптастар, достар, ата-аналар, мұғалімдердің конкурсқа қатысуына рұқсат етіледі (сахнада 15 адамнан артық емес). 

Финалистің өнерін бағалау критерийлері:

• конкурс тақырыбына сәйкестігі
• идеяны ашу және оны ұсыну сапасы
• жұмыстың тілдік деңгейі, шешендік шеберлік, автордың шешендігі
• спектакльдің тұтастығы мен ерекшелігі, оның сахналық көрінісі
• презентация, музыкалық және көркем безендіру мазмұнының ықшамдылығы
• әсерлілігі, қатысушылардың актерлік шеберлік деңгейі.

Финалдық конкурста өнер көрсету уақытын арттырғаны үшін қатысушыдан баллдар алынады!
Қорытынды шығару және «Жыл оқушысы» конкурсының жеңімпаздарын марапаттау.
V турдың конкурс сынақтарының нәтижелері бойынша қазылар алқасы «Жыл оқушысы» конкурсының жеңімпазын іріктеуді жүргізеді.
Конкурс қорытындысы бойынша жеңімпазға «Жыл оқушысы» республикалық конкурсының финалисті дипломы және арнайы жүлде тапсырылады.
№ 1 қосымша
«Жыл оқушысы»  
конкурсына қатысушының сауалнамасы

1. Тегі
2. Аты
3. Әкесінің аты
4. Туған күні
5. Тұрғылықты жері, телефоны
6. Білім беру мекемесі
7. Сынып
8. Қандай пән сенде үлкен қызығушылық тудырады?
9. Оқудан бос уақытта немен айналысқанды ұнатасың?
10. Өз өміріңді арнағың келетін іс?
11. Неліктен?
12. Сенің арманың
13. Неге сен «Жыл оқушысы» конкурсына қатысуға шешім қабылдадың?

№ 2 қосымша
Эссе жазу бойынша әдістемелік ұсынымдар
 («Жыл оқушысы» конкурсына қатысушылар үшін)
Эссе - әлем әдебиетінің ең көне жанры. Эссе жанры тақырыпты еркін меңгеруді және көзқарастар мен пайымдауларда белгілі бір батылдықты (өзіндік ерекшелік, басқаларға ұқсамау) талап етеді. Эссенің әр авторы А. С. Грибоедовтың: «Мен қалай өмір сүрсем, дәл солай жазамын: еркін және еркін» деген сөздері оған да қатысты екенін сезінуі керек. 
1. Эссе анықтамасы.
Ең алдымен, осы жанрды сипаттайтын түйінді сөздерге назар аударуыңыз керек:

• жеке ұстаным;
• емін-еркіндік (жеңілдік, стильдің әсемдігі, баяндаудың еліктіргіштігі);
• парадокстылық (стандартты емес, материалды ұсынудағы шығармашылық);
• афоризмділік (сендірерлік және дәлелділік, тура тигізу, дәлдік, өз ойларын білдіруде ауызша сөз орамы мен клишелерден бас тарту);
• бейнелеу (мәтіннің жарқындылығы, көркемдігі);
• ауызекі сөйлеу (эссенің оқырманымен тікелей байланыс);
• әсерлер (жанды эмоциялар, автордың оқырманмен тікелей сөйлесу сезімін қалыптастыру);
• ассоциация (мәтінде белгілі бір жолмен «жасырылған» ойлар мен сезімдерді шығармашылық тұрғыдан түсіндіру еркіндігі).

2. Эссенің әдеби жанр ретіндегі белгілері.
2.1. Нақты тақырыптың немесе сұрақтың болуы. 
Эссе тақырыбы әрқашан нақты. 
Эссенің тақырыпаты эссе тақырыбымен тікелей байланысты болмауы мүмкін: жұмыстың мазмұнын көрсетуден басқа, ол автордың ойларының бастапқы нүктесі бола алады, бөлік пен бүтіннің қатынасын білдіре алады.           
Осылайша, конкурстық эссе - бұл автордың өзіндік ұстанымы, оның сенімдері, көзқарастары, құндылықтары, басымдықтары бар шығармашылық «өнім», ол кейіннен Конкурстың барлық кезеңдерінде міндетті түрде жүзеге асырылуы керек.   

1. Мәселені қабылдаудың және оны түсінудің жеке сипаты.

Эсседе автордың позициясы, шынайылығы, баяндаудың эмоционалдылығы көрсетіледі. Эссе - бұл субъективті жанр, ол қызықты және құнды, өйткені ол автордың жеке тұлғасы, оның ұстанымы, ойлау стилі, сөйлеу мәнері, әлемге деген көзқарасының ерекшелігін көруге мүмкіндік береді. Эссе авторы - әңгімеші мен баяндаушы ғана емес, сонымен қатар кейіпкер де.

1. Еркін композиция.

Еркін композиция - эссенің жанр ретіндегі басты белгісі. Баяндаудың дәйектілігі тек авторлық ойлардың ішкі логикасына бағынады. Демек, осыдан арнайы синтаксис – толық емес сөйлемдер, сұрақ және лепті конструкциялар. Тыныс белгілерінде – қосылып ойлауға шақыратын көп нүктелер. Эссе өзінің табиғаты бойынша ешқандай формалды шеңберге сәйкес келмейтіндей етіп жазылады.

1. Баяндаудың емін-еркіндігі.

«Емін-еркіндік» іс жүзінде стильдің жеңілдігі, әсемдігі, баяндаудың қызықтылығы ретінде қолданылады. Эссе авторы үшін оқырманмен сенімді қарым-қатынас стилін орнату өте маңызды; түсіну үшін ол әдейі күрделі, түсініксіз, қажетсіз «қатаң» құрылыстардан аулақ болады. 

1. Ішкі мағыналық бірлік.

Мүмкін бұл жанрдың парадокстарының бірі шығар. Композицияда субъективтілікке бағытталған еркін эссе сонымен бірге ішкі семантикалық бірлікке ие, яғни негізгі тезистер мен тұжырымдардың үйлесімділігі, дәлелдер мен ассоциациялардың ішкі үйлесімі, автордың жеке позициясы көрсетілген пікірлердің дәйектілігі. 
7. Эссенің ерекше тілі.
Эссенің ерекше тілі бейнелеу мен афоризмді қамтиды - мәтіннің жарқындығы мен көркемдігі, сендірерлік пен дәйектілік, тура тигізу, дәлдік, сөз бен ойдың тереңдігі, асыл ойларын білдіруде ауызша орама сөздер мен клишелерден бас тарту. Ауызекі сөздерді пайдалануға болады: сөйлеу құрылысы бойынша эссе – полемикалық мәлімдемелердің, сұрақтардың динамикалық ауысуы, онда ауызша интонация мен лексиканы орнатуға, оқырманмен жанды қарым-қатынас жасауға болады. Көркем экспрессивтіліктің көптеген құралдарын қолданудан қорықпаңыз: метафоралар, аллегориялық және астарлы бейнелер, символдар, салыстырулар. 
8. Эссенің көлемі.
  Конкурстық эссе көлемі - А4 форматындағы мәтіннің 3 бетін (максимум) қамтиды.
9. Эссе жазу алгоритмі

• Оңтайлы құрылымды сақтай отырып, қолжазба нұсқасында эссе жазыңыз; 
• Жазылғанның мазмұнын талдаңыз; 
• Эссенің стилі мен сауаттылығын, композициялық құрылысын, баяндалғанның қисындылығы мен дәйектілігін тексеріңіз; 
• Конкурс шарттарына сәйкес эссе көлемін талап етілетін көлемге дейін қысқартыңыз; 
• Өзіңіздің жұмысыңыздың тартымдылығына, оның даралығына тағы бір рет назар аударыңыз (сіздің жұмысыңызда басқа жұмыстардың қатарынан көзге түсуге мүмкіндік беретін айрықша нәрсе бар ма). 
• Қажетті өзгертулер енгізіп, соңғы нұсқасын жазыңыз. 

10. Эссені бағалау критерийлері
Қатысушылардың эссесі үш параметр бойынша бағаланады:

• Мазмұны: сауаттылығы (орфографиялық, пунктуациялық, стилистикалық қателердің болмауы) (1-5 балл) 
• Стильдің даралығы, авторлық позицияның бірегейлігі (1-5 балл) 
• Ұсынылған тақырыпқа, жанрға сәйкестігі (1-5 балл) 
• Тақырыпты ашу тереңдігі (1-4 балл) 
• Өзіндік және шығармашылық тәсіл (1-3 балл) 
• Логикалық реттілік, бөліктердің пропорционалдылығы, тұжырымдардың сенімділігі (1-3 балл)

Шығармашылық табыс пен шабыт тілейміз!!!
№ 3 қосымша
Оқушыларды шешендік шеберлік конкурсына дайындау бойынша әдістемелік ұсынымдар.
(«Жыл оқушысы» конкурсына қатысушылар үшін)
Шешендік өнер - тыңдаушылардың кең ауқымына өз ұстанымын әдемі және сауатты жеткізуге көмектесетін ең құнды дағдылардың бірі. Мұндай шешендікпен сөйлеу көп адамға туа бітті беріле бермейтін қабілет. Шешендік өнердің құпияларын игергендер қызықты тұлға болуға және кез-келген салада, мейлі ол бизнес, саясат, өнер және т.б. жетістікке жетуге барлық мүмкіндіктерге ие. 
Біріншіден, ол өз ойларын жобалау үшін дұрыс сөздерді дұрыс таңдау үшін білімді және жақсы оқыған болуы керек. Екіншіден, шешеннің сөзі мақсатты тыңдаушылар аудиториясына сауатты және нақты, түсінікті болуы керек. Үшіншіден, кәсіби маман толқуды өз еркіне бағындырып, презентация барысында байсалдылық пен тыныштықты сақтауы керек. 
Ең алдымен, нақты айтылым мен жақсы қойылған дауысқа ие болуыңыз керек, өйткені олар әдемі және түсінікті сөйлеудің кілті. Бұған дұрыс айтылған дауыссыз және таза дауысты дыбыстармен қол жеткізуге болады. Сіздің сөйлеуіңіз сізге және сіздің тыңдаушыларыңызға жағымды әсер етуі үшін дауысты дамыту үшін жаттығулар жасаңыз. Сонымен қатар, жаргон сөздер құттықтау сөздер кезінде кездейсоқ кіріп кетпеуі үшін, лексиконыңыздан көптеген төмен сынамалы сленг сөздерін алып тастау керек. Дауысыңыздың тегіс бірқалыпты екендігіне назар аударыңыз, өйткені ол тыңдаушылардың ықыласын қалыптастырады. Қарқыны мен көлемін тыңдаушылардың орны мен санына қарай таңдау керек. Дауысты қатты шығару және баяу сөйлеу үлкен аудитория үшін өте қолайлы. Сондай-ақ, интонацияны қадағалаңыз. Сізді мұқият тыңдау үшін өзіңіз тақырыпты жақсы түсініп, ол туралы көрермендеріңізді қызықтыратын мәселелер аясында сөйлесуіңіз керек. Егер өз сөзіңізді жұртшылықпен диалог ретінде құрсаңыз, залдан өзіңізбен сұхбаттасуға ұмтылатын тұлғаларды табу қамтамасыз етілді деп санай беріңіз. Презентация кезінде әрқашан тек бастысы туралы айтып, екінші ретті қажетсіз фактілерді жоққа шығарыңыз. Есіңізде болсын, жақсы шешен әртүрлі даулы мәселелерге қатысты бейтараптықты сақтауы керек! 
Сөз сөйлеу мәтінімен жұмыс жасай отырып, есіңізде болсын:

1. Сіз публицистикалық мәтін жасайсыз, сондықтан келесілерді қолданыңыз
2. бұйрықты, лепті, сұрақты сөйлемдер;
3. сөйлемдерді талдау, оның жекелеген мүшелерін дербес сөйлемдерге ресімдеу (парцелляция);
4. аудиторияға тікелей жүгіну;
5. жеке сөздер мен сөз тіркестерінің экспрессивті қайталануы;
6. кері сөз реті (инверсия);
7. кіріспе конструкциялар.
8. Сіз "жағымсыздан" дәлелдерді қолдана аласыз.
9. Билікке сілтемелер, олардың мәлімдемелеріне сілтеме жасалуы мүмкін (және құпталады).

Сөйлеу кезеңдері және олардың міндеттері.

Кезең	Міндеттер	Тәсілдер	Қателер
Кіріспе	Назарды аударту, қызығушылық тудыру	- қызықты оқиғаны айту;	- сөз сөйлеуді созбау;
		-сұрақ қою;	- ақталмау  («мен сенімді емеспін…»)
		- иллюстрациядан немесе     дәйексөзден бастау;
		- таңғажайып фактілерді қолдану;
		- тақырыпты тыңдаушылардың мүдделерімен байланыстыру.
Негізгі тақырыпты дамыту (негізгі бөлік)	Тақырыпқа қызығушылықты қолдау, негізгі ойды мақсатқа сәйкес тыңдаушыларға жеткізу	- тыңдаушыларға арналған өтініштерді пайдалану;	- дәлелдерді келтіруде шатастыруға болмайды;
		- риторикалық әдістерді қолдану;	- негізсіз дәлелдер бермеу;
		- жарқын мысалдар келтіру;	- егжей-тегжейі мен мысалдарға тым ұзақ тоқтауға болмайды.
		- негізгі дәлелдерді қолдану.
Қорытынды (негізгі идеяларды жалпылау, қорытындылау)	Сөз сөйлеу проблемасына (тақырыбына) қызығушылықты және өз нәтижелерін бекіту	- тыңдаушыларға шынайы комплимент жасау;	- сөзді кенеттен үзбеу;
		- поэтикалық мәтінді немесе дәйексөздерді қолдану;	- "Бар айтқым келгені осы" деген үлгідегі сөйлеу тіркестерін қолдану қажет емес
		- кульминацияны эмоционалды қызуға  акценттеу;
		- сұрақтар қоюды ұсыну.

Шешендік өнер туры екі кезеңнен тұрады:
1 кезең – «Мен неге «Жыл оқушысы» конкурсына қатысып отырмын? 1 турға дайындық кезінде кез-келген сөйлеу әрқашан бір нәрсе үшін айтылатындығын, яғни коммуникативті мақсаты бар екенін есте ұстаған жөн. Барлық қатысушылар диалогтау құралдарын, топиканы, соқпақтарды, сөйлеу техникасын меңгергендігін, сөйлеуді құрылымдау және аудиториямен жұмыс істеу қабілетін көрсетуі тиіс.
Сөз сөйлеу уақыты-3 минуттан аспайды.
Критерийлердің мазмұны. 
Конкурстық сынақтың осы түрін бағалау кезінде сөйлеудің тақырыпқа сәйкестігі, сөйлеу құрылымы (кіріспенің болуы, тақырыпты орналастыру, қорытынды немесе соңында шақыру; сөйлеу бейнесі (троптар мен фигуралардың болуы); сөйлеу техникасы (дикция, интонация, сөйлеу қарқыны, сөйлеу қателіктерінің болмауы), аудиториямен байланыс сияқты параметрлерге назар аудару ұсынылады (аудиторияның назарын аударудың арнайы риторикалық әдістерінің болуы), ауызша емес қарым-қатынас құралдарын қолдану.
2 кезең – риторикалық мәселені шешу.
Сөз сөйлеу уақыты-2 минуттан аспайды.
Шешендік шеберлік конкурсын бағалау критерийлері

Шешендік сөздің мазмұны
Тақырыпқа, стильге, жанрға сәйкестігі	Сөз сөйлеу ұсынылған тақырыпқа, таңдалған стиль мен жанрға сәйкес келеді	4
Логикалық-композициялық ұйым: ұсынылған композицияның тұтастығы, ақпараттың қанықтылығы	Сөз сөйлеу композициялық безендірілуімен сипатталады (мәтіннің құрылысы, оның құрамдас бөліктерінің орналасуы мен арақатынасы – кіріспе, негізгі бөлік пен қорытынды – оның мазмұнына, проблематикасына, жанры мен мақсатына байланысты), құрылымы мен қисындылығы	3
Ашылудың толықтығы, тұтастығы, дәлелділігі, негізгі ойдың тереңдігі	Сөз сөйлеу тақырыптың толық ашылуымен, идеялардың, тұжырымдардың, бағалаудың өзіндік ерекшелігімен сипатталады негізгі ой тұжырымдамалық сипатта болады (сөз сөйлеушінің көзқарастар жүйесін көрсетеді), жаңашылдығымен және өзіндік ерекшелігімен ерекшеленеді (қызықты бұрылыстар бар)	3
Мазмұн үшін максималды балл саны		10
Сөйлеудің коммуникативті қасиеттері
Мәндік тұтастық, сөйлеу байланысы, , ойын жеткізудің логикалық реттілігі	Сөйлеу семантикалық тұтастығымен, сөйлеу байланыстылығымен, ойын жеткізу дәйектілігімен, логикалық қателіктердің болмауымен, мәтіннің дұрыс абзацтық бөлінуімен сипатталады	3
Сөйлеудің нақтылығы, байлығы және мәнерлілігі қазіргі орыс немесе қазақ тілінің нормаларын сақтау, фразаның толықтығы, сөз құрылымының дұрыстығы, сөздердегі екпін, сөйлеу стилінің бірлігі, айқын анық айту	Сөйлеу ойды білдірудің дәлдігімен, көркем мәнерлілік құралдарын орынды қолданумен, көркемдік шеберлік элементтерімен, сөйлеудің грамматикалық құрылымының алуан түрлілігімен сипатталады	2
Коммуникативті сөйлеу сапасының максималды саны		5
Әртістік, сөйлеу шеберлігі
Мәлімдеменің шабыты	Тілдің жарқын, стандартты емес экспрессивті құралдарының болуы (метафоралар, эпитеттер, риторикалық сұрақтар және т. б.); дауыстың күші мен тембрін өзгерту мүмкіндігі (дикция, интонация, дыбыс деңгейі, қарқыны; күшті эмоционалды бастама мен күшті логикалық аяқталудың болуы	2
Жеке аспект (сөз сөйлеу мәтінін дайындаудағы тәуелсіздік).	Сөз сөйлеуші өзінің рухани құндылықтарын айқын "көрсете біледі"; өзінің айтылымының атаулылығын көрсетеді	2
Сөз сөйлеу энергетикасы	Эмоционалды әсер	3
Дене қимылы тілі	Мимика, ым-ишара, көзқарас, шығу және сахнадан шығу және кету	2
Регламентті сақтау		1
Әртістік, сөйлеу шеберлігі үшін ең жоғары балл саны		10
Шешендік өнер көрсеткені үшін ең жоғары балл саны		25

№ 4 қосымша
«Жыл оқушысы» конкурсына қатысушының 
портфолиосын дайындауға әдістемелік ұсынымдар
"Жыл оқушысы" конкурсына қатысушының портфолиосы екі бөлімнен тұрады. 
Портфолионың бірінші бөлігі мыналарды қамтиды:

1. Конкурсқа қатысушының сауалнамасы (флеш-жинақтауышта WORD бағдарламасында терілген электрондық нұсқа міндетті).
2. Конкурсқа қатысушының көркем фотопортреті (цифрлық, түрлі-түсті, көлемі 10-нан 15-ке дейін). Электрондық нұсқа – флеш-жинақтауышта міндетті!

3. Білім беру мекемесі әкімшілігінің ұсыныс-сипаттамасы.
4. Барлық оқу жылындағы табельдердің көшірмелері, биылғы оқу жылының бірінші, екінші және үшінші тоқсанындағы мақтау қағаздары;
5. Өмірбаяндық фактілерге негізделген қатысушының эссесі (өзі теңескісі келетін адам туралы, арманы туралы, өміріңіздегі ең жарқын оқиға туралы әңгіме). Эссе көлемі 3 беттен артық емес, Arial қарпі, 12 кегль, жоларалық интервал бір, жиектері-сол жақта – 3 см, оң жақта – 1 см, жоғарғы және төменгі жағы 1,5 см. (флеш-жинақтауышта WORD бағдарламасында терілген электрондық нұсқа міндетті).
6. Оқушының білім, шығармашылық және спорттық жетістіктерін растайтын конкурсқа қатысушының дипломдары, грамоталары, сертификаттары және алғыс хаттары (жақсы сапалы көшірмелері) – Портфолионың бірінші бөлімінің негізгі мазмұндық компоненті болып табылады.
Портфолионың бірінші бөлімі оқушының ең маңызды шығармашылық, жобалық, ғылыми-зерттеу жұмыстарын, сонымен қатар оның оқу және шығармашылық қызметінің негізгі нысандары мен бағыттарын сипаттауды қамтуы мүмкін: ғылыми конференцияларға, байқауларға, оқу лагерлеріне қатысу, элективті курстардан өту. 
Оқушының шығармашылық белсенділігін білдірудің бұл формалары оның сипаттамасында көрініс табуы мүмкін.
Осы Портфолио бөліміндегі жазбалардың болжамды нұсқалары:

• Зерттеу жұмыстары.

(зерттелген материалдар, атауы, беттер саны, иллюстрациялар және т. б. көрсетіледі);

• Жобалау жұмыстары. 

(жобаның тақырыбы көрсетіледі, жұмыстың сипаттамасы беріледі, қосымша фотосуреттер түрінде болуы мүмкін);

• Өнер бойынша жұмыстар. 

(жұмыстардың тізбесі беріледі, көрмелерге қатысу тіркеледі);

• Шығармашылық белсенділігінің басқа да нысандары: оқушылар театрына, оркестрге, хорға қатысу. (мұндай сабақтардың ұзақтығы, гастрольдер мен концерттерге қатысуы көрсетіледі);
• Әртүрлі практикалар: тілдік, әлеуметтік, еңбек, педагогикалық (практика түрі, оның өткен орны, оның ұзақтығы белгіленеді);
• Ғылыми конференцияларға, оқу семинарларына және лагерьлерге қатысу. 

(іс-шараның тақырыбы, оны өткізген ұйымның атауы және оған оқушының қатысу нысаны көрсетіледі);

• Спорттық жетістіктер. 

(жарыстарға қатысу, спорттық разрядтың болуы туралы жазба жасалады).
Портфолионың екінші бөліміне пікірлер, оқушының шығармашылық, ғылыми-зерттеу, жобалық жұмыстарына шолулар кіреді, мысалы,

• Орындалған жұмыстың сапасы туралы қорытынды (оқушылардың ғылыми қоғамында)
• БАҚ-та жарияланған мақалаға рецензия
• Қосымша білім беру мекемесінің шығармашылық ұжымындағы жұмысы туралы пікір
• Ғылыми жетекшінің, жоба жетекшісінің немесе базасында жұмыс орындалған ұйымның пікірі.
• Жаттықтырушының оқушылардың спорттық жетістіктері, оның спорттық дайындығы туралы пікірі.

Портфолионың нысанын рәсімдеу еркін болуы мүмкін және конкурсқа қатысуға ұсынылған оқушының жеке тұлғасы, ішкі әлемі және қабілеттері туралы түсінік қалыптастыруға болатын шығармашылық, авторлық көзқарасты қамтиды.
Автор: Мүсіреп Сәуле
25.04.2022 года
Методические разработки и рекомендации по проведению конкурсов в образовательной среде: " Жыл оқушысы "
Положение
республиканского конкурса
«Жыл оқушысы»
Общие положения
Республиканский конкурс «Жыл оқушысы» является составной частью системы работы с высокомотивированными и одаренными детьми.
Одной из главных задач современного образования является подготовка учеников, которые станут интеллектуальной элитой Казахстанского общества.
Это – современно образованные, нравственные и предприимчивые люди, которые могут самостоятельно принимать ответственные решения в ситуации выбора, прогнозируя их возможные последствия, способные к сотрудничеству, отличающиеся мобильностью, динамизмом, конструктивностью, обладающие развитым чувством ответственности за судьбу страны.
Цели конкурса:

• повышение образовательного уровня учащихся;
• приобщение их к самостоятельной исследовательской и творческой работе в различных областях знаний;
• формирование нового уровня личностных способностей.

Задачи конкурса:

• духовно-нравственное воспитание и становление школьников, формирование их активной гражданской позиции;
• интеллектуальное развитие учащихся;
• создание условий для выявления, развития и поддержки высокомотивированных и одаренных учеников в различных видах деятельности;
• развитие мотивации школьников к учебе;
• приобретение участниками конкурса навыков публичного выступления, защиты своих убеждений перед аудиторией;
• формирование сообщества одаренных детей и педагогов;
• повышение престижа школьного образования.

Организация и проведение конкурса.
Общее руководство конкурсом осуществляется Организационным комитетом. Для проведения конкурса приказом руководителя отдела образования утверждается состав Оргкомитета, в который входят специалисты и методисты отдела образования. (сформировать свой комитет)
Оргкомитет формируется до начала учебного года руководителем отдела образования и является основным координирующим органом по подготовке, организации и проведению конкурса.
Оргкомитет назначает сроки проведения конкурса и обеспечивает его своевременное и качественное проведение. Определяет:

• тематику конкурса и формирует состав Жюри;

·материально-техническое оснащение;
·условия выполнения, структуру, содержание конкурсных заданий;
·разрабатывает критерии оценки заданий;
·проводит экспертизу Портфолио;
·ведет необходимую документацию по организации и проведению конкурса;
·обобщает, анализирует рейтинг образовательных учреждений по итогам конкурса.
В состав Жюри входят преподаватели высшей квалификационной категории организаций образования (привлекаются как учителя предметники, так и специалисты дополнительного образования), методисты.
Жюри конкурса определяет:

• критерии оценок;
• оценивает работы конкурсантов, предоставленные на II тур конкурса (написание эссе), III тур (конкурс ораторского искусства), 
• подводит итоги конкурса, определяет победителей.

В конкурсе могут принимать участие учащиеся 6-11 классов государственных организаций образования. Школа имеет право предоставить не более одного ученика от каждой возрастной группы (даже смешанная).
1 возрастная группа – 6-7 классы
2 возрастная группа – 8-9 классы
3 возрастная группа – 10-11 классы
Одно из обязательных условий участия в конкурсе – конкурсант должен быть отличником или хорошистом (иметь не более трёх четвёрок)!
Выдвижение кандидатов на I тур проводится в соответствии с решением педагогического совета организации образования, родительского комитета, совета ученического самоуправления и других общественных организаций и объединений.
До проведения I тура конкурса, после сбора заявок сдаётся анкета и само - презентация участника конкурса.
С содержанием и формой анкеты участника конкурса можно ознакомиться в Приложение № 1.
Конкурс состоит из V туров.

I тур (заочный) – самопрезентация. Заявленный участник предоставляет презентацию о себе, выполненная в программе Power Point (форма произвольная).

II тур – написание эссе на заданные темы 
С методическими рекомендациями по написанию эссе участника конкурса «Жыл оқушысы» можно ознакомиться в Приложении № 2 к данному Положению. 
III тур  – конкурс ораторского мастерства 
С методическими рекомендациями по подготовке участника к данному этапу конкурса «Жыл оқушысы» можно ознакомиться в Приложении № 3 к данному Положению.        
Жюри оценивает конкурсные работы и выступления участников конкурса и до начала III тура отбирает по 15 лучших в каждой возрастной категории учащихся.
Участники IV тура представляют в Оргкомитет конкурса Портфолио ученика. 
IV тур (заочный) проходит в виде экспертизы Портфолио достижений учащихся. Портфолио участника конкурса предоставляется в бумажном и электронном виде (на флеш-карте).
Структура Портфолио участника конкурса «Жыл оқушысы».
1 часть.

1. Анкета участника конкурса (Приложение № 1);
2. Фото участника конкурса (электронный вариант художественного фото обязателен);
3. Представление - характеристика администрации образовательного учреждения, заявившего данного кандидата для участия в конкурсе;
4. Выписка с итоговыми оценками за прошедший учебный год и первую, вторую и третью четверти нынешнего учебного года;
5. Автобиография участника в виде сочинения-эссе (свободная форма).
6. Дипломы, грамоты, сертификаты, подтверждающие образовательные, творческие и спортивные достижения участника конкурса. Документы об окончании курсов, музыкальной, художественной, спортивной школ и др.    

2 часть.

1. Отзывы, рецензии научных руководителей на творческие, исследовательские, проектные работы участника конкурса;
2. Отзывы учителей-предметников, учителей дополнительного образования, спортивных тренеров об участнике конкурса;
3. Отзывы одноклассников.

Критерии оценки Портфолио конкурсанта делится на две части.

1. Победы (1, 2, 3 место) на интеллектуальных и предметных конкурсах, олимпиадах, научных соревнованиях, марафонах, научно-практических конференциях;
2. Победы (1, 2, 3 место) на творческих конкурсах и соревнованиях (танцы, пение, изобразительное творчество, театр и пр.);
3. Победы (1, 2, 3 место) на спортивных конкурсах и соревнованиях (все виды спорта и спортивных соревнований);
4. Участие в конкурсах, олимпиадах, конференциях, соревнованиях и т.д. оценивается в баллах (см. таблицу), но в обязательном порядке должно быть подтверждено сертификатом участника.

№	Достижения	Уровень	1 место,  Гран-при	Всего	2 место	Всего	3 место	всего	ИТОГО
			(баллы)		(баллы)		(баллы)
1	Очные предметные олимпиады (по линии МОН РК, Дарын, Сарыарка дарыны, ГорОО)	школьный	5		4		3
		городской	10		9		8
		областной	15		13		11
		республиканский	20		18		16
		международный	25		22		20
2	Очные конкурсы  научных проектов,  научные соревнования,  предметные научные конференции  по линии МОН РК, Дарын, Сарыарка дарыны, ГорОО	школьный	5		4		3
		городской	10		9		8
		областной	15		13		11
		республиканский	20		18		16
		международный	25		22		20
3	Дистанционные  предметные олимпиады	областной	5		4		3
		республиканский	10		9		8
		международный	15		13		11
4	Творческие  конкурсы и соревнования	школьный	3		2		1
		городской	5		4		3
		областной	10		8		6
		республиканский	15		13		10
		международный	18		15		13
5	Спортивные  конкурсы и соревнования	школьный	3		2		1
		городской	5		4		3
		областной	10		8		6
		республиканский	15		13		10
		международный	18		15		13
6	Участие  в интеллектуальных,  творческих  и спортивных конкурсах, олимпиадах и соревнованиях  (грамота, наличие сертификата)	городской	1
		областной	2
		республиканский	3
		международный	4

С методическими рекомендациями по подготовке Портфолио участника конкурса «Жыл оқушысы» можно ознакомиться в Приложении №4 к данному Положению. 
По результатам экспертизы Портфолио конкурсантов Оргкомитет определяет участников IV тура, набравших наибольшее количество баллов в своей возрастной группе.
В V тур выходят не более 4 участников от каждой параллели классов.
V тур – финал.
В финальный республиканский этап выходят не более 4 конкурсантов от каждой параллели классов, занявшие по итогам четырёх туров первые четыре места.
Конкурсная программа V тура включает в себя творческое задание на тему, которая будет определена Организационным комитетом Конкурса.
Время для выступления каждого участника – от 3 до 5 минут (не более). В данное выступление должно войти:

1. «Визитная карточка» или «Самопрезентация» участника (выступление может сопровождаться слайдами, видео по желанию);
2. Кроме того, в данном выступлении должен быть охвачен и показан мир увлечений конкурсанта (финалист в произвольной форме должен представить себя, круг своих интересов, увлечений), показать отношение к школе, учителям. Допускается участие в конкурсе одноклассников, друзей, родителей, учителей (не более 15 человек на сцене). 

Критерии оценки выступления финалиста: 

• соответствие тематике конкурса
• раскрытие идеи и качество ее изложения
• языковой уровень работы, ораторское мастерство, красноречие автора
• целостность и оригинальность выступления, его сценическое воплощение
• лаконичность содержания презентации, музыкального и художественного оформления
• зрелищность, уровень актерского мастерства конкурсантов.

За превышение времени выступления в финальном конкурсе с участника снимаются баллы!
Подведение итогов и награждение победителей конкурса «Жыл оқушысы».
По результатам конкурсных испытаний V тура Жюри проводит отбор победителя конкурса «Жыл оқушысы».
По итогам конкурса победителю вручается диплом финалиста республиканского конкурса «Жыл оқушысы» и  специальный приз.
Приложение № 1
АНКЕТА
участника конкурса «Жыл оқушысы»

1. Фамилия
2. Имя
3. Отчество
4. Дата рождения
5. Место жительства, телефон
6. Образовательное учреждение
7. Класс
8. Какой предмет вызывает у тебя наибольший интерес?
9. Чем ты любишь заниматься в свободное от учебы время?
10.  Дело, которому ты хотел (а) бы посвятить свою жизнь?
11.  Почему?
12.  Твоя мечта
13.  Почему ты решил (а) принять участие в конкурсе «Жыл оқушысы»

Приложение № 2
Методические рекомендации по написанию эссе
(для участников конкурса «Жыл оқушысы»)
Эссе – древнейший жанр мировой литературы. Жанр эссе требует свободного владения темой и определенной смелости (самобытности, непохожести на других) во взглядах и суждениях. Каждый автор эссе, наверное, должен чувствовать, что слова А.С. Грибоедова: «Как живу, так и пишу: свободно и свободно», – относятся и к нему тоже. 
1. Определение эссе.
В первую очередь следует обратить внимание на ключевые слова, которые характеризуют этот жанр:

• индивидуальная позиция;
• непринужденность (легкость, изящество стиля, увлекательность повествования);
• парадоксальность (нестандартность, творчество в подаче материала);
• афористичность (убедительность и доказательность, меткость, точность, отказ от словесных штампов и клише в выражении своих заветных мыслей);
• образность (яркость, художественность текста);
• разговорная речь (живое общение с читателем вашего эссе);
• впечатления (живые эмоции, создание ощущения живой беседы автора со своим читателем);
• ассоциации (свобода для творческого толкования мыслей и чувств, определенным образом «спрятанных» в тексте).

2. Признаки эссе как литературного жанра.
2.1. Наличие конкретной темы или вопроса. 
Тема эссе всегда конкретна. 
 Заголовок эссе может не находится в прямой зависимости от темы: кроме отражения содержания работы он может являться отправной точкой в размышлениях автора, выражать отношение части и целого.           
Таким образом, конкурсное эссе – это творческий «продукт», включающий в себя собственную позицию автора, его убеждения, взгляды, ценности, приоритеты, которые потом должны непременно реализоваться впоследствии на всех этапах конкурса.   

1. Личностный характер восприятия проблемы и ее осмысления.

В эссе ярко выражена авторская позиция, искренность, эмоциональность изложения. Эссе - жанр субъективный, оно интересно и ценно именно тем, что дает возможность увидеть личность автора, своеобразие его позиции, стиля мышления, речи, отношения к миру. Автор эссе – не только рассказчик и повествователь, но еще и герой.

1. Свободная композиция.

Свободная композиция – главная примета эссе как жанра. Последовательность изложения подчинена только внутренней логике авторских размышлений. Отсюда особый синтаксис – множество неполных предложений, вопросительные и восклицательные конструкции. В пунктуации – многоточия, приглашающие к со-размышлению. Эссе по своей природе устроено так, что не терпит никаких формальных рамок.

1. Непринужденность повествования.

«Непринужденность» фактически используется как легкость, изящество стиля, увлекательность повествования. Автору эссе важно установить доверительный стиль общения с читателем; чтобы быть понятым, он избегает намеренно усложненных, неясных, излишне «строгих» построений. 

1. Внутреннее смысловое единство.

Возможно, это один из парадоксов жанра. Свободное по композиции, ориентированное на субъективность, эссе вместе с тем обладает внутренним смысловым единством, т.е. согласованностью ключевых тезисов и утверждений, внутренней гармонией аргументов и ассоциаций, непротиворечивостью тех суждений, в которых выражена личностная позиция автора. 
7. Особый язык эссе.
Особый язык эссе предполагает образность и афористичность – яркость и художественность текста, убедительность и доказательность, меткость, точность, глубина слова и мысли, отказ от словесных штампов и клише в выражении своих заветных мыслей. Можно использовать разговорную речь: по речевому построению эссе – динамичное чередование полемичных высказываний, вопросов, в нем возможна установка на разговорную интонацию и лексику, живое общение с читателем. Не бойтесь использовать многочисленные средства художественной выразительности: метафоры, аллегорические и притчевые образы, символы, сравнения. 
8. Объем эссе.
  Конкурсное эссе предполагает объем - 3 страницы (максимум) написанного от руки текста формата А4.
9. Алгоритм написания эссе
• Напишите эссе в черновом варианте, придерживаясь оптимальной структуры; 
• Проанализируйте содержание написанного; 
• Проверьте стиль и грамотность, композиционное построение эссе, логичность и последовательность изложенного; 
• Сократите объем эссе до требуемого согласно условиям конкурса; 
• Еще раз обратите внимание на привлекательность вашей работы, ее индивидуальность (есть ли в вашей работе что-то особенное, позволяющее выбиться из ряда других работ). 
• Внесите необходимые изменения и напишите окончательный вариант. 
10. Критерии оценивания эссе
Эссе участников будет оцениваться по трем параметрам:

• Содержание: грамотность (наличие ошибок орфографических, пунктуационных, стилистических) (1-5 балла) 
• Индивидуальность стиля, уникальность авторской позиции (1-5 балла) 
• Соответствие заявленной теме, жанру (1-5 балла) 
• Глубина раскрытия темы (1-4 балла) 
• Оригинальность и творческий подход (1-3 балла) 
• Логическая последовательность, соразмерность частей, убедительность выводов (1-3 балла)

Творческих успехов и вдохновения!!!
Приложение № 3
Методические рекомендации по подготовке учащихся к конкурсу ораторского мастерства
(для участников конкурса «Жыл оқушысы»).
Ораторское искусство – один из наиболее ценных навыков, который помогает красиво и грамотно донести свою позицию широкому кругу слушателей. Немногие имеют врожденную способность к таким выступлениям. Те же, кто освоил секреты ораторского мастерства, имеют все шансы стать интересной личностью и достичь успеха практически в любой сфере, будь то бизнес, политика, искусство и т.п. Настоящий оратор должен обладать рядом качеств, которые делают его асом публичных выступлений. 
Во-первых, ему необходимо быть эрудированным и начитанным, для того чтобы в нужный момент подбирать правильные слова для оформления своих мыслей. Во-вторых, речь оратора должна быть грамотной и четкой, понятной целевой аудитории слушателей. В-третьих, профессионал должен подчинять волнение своей воле и сохранять хладнокровное спокойствие в процессе презентации. 
В первую очередь нужно иметь четкое произношение и хорошо поставленный голос, поскольку они являются залогом красивой и внятной речи. Достичь этого можно правильно выговариваемыми согласными и чистыми гласными звуками. Для того чтобы ваша речь доставляла вам и вашим слушателям удовольствие, практикуйте упражнения для развития голоса. Кроме того, чтобы во время вашего спича случайно не проскользнуло жаргонное выражение, следует исключить многие низкопробные сленговые слова из своего лексикона. Обращайте внимание на то, чтобы ваш голос был плавным, поскольку он формирует благосклонность слушателей. Темп и громкость стоит выбирать исходя из места и количества слушателей. Громкая и медленная речь идеально подходит для больших аудиторий. Также следите за интонацией. Для того чтобы вас внимательно слушали, нужно отлично разбираться в докладываемой теме и говорить о ней в разрезе тех вопросов, которые интересуют ваших зрителей. Если строить свое выступление как диалог с публикой, вам будут обеспечены заинтересованные лица, устремленные на вас из зала. Во время презентации всегда говорите только о главном, опуская лишние ненужные факты второстепенного порядка. Помните, что хороший оратор должен поддерживать нейтралитет в отношении различных спорных вопросов! 
Работая над текстом выступления, помните:

1. Вы создаёте публицистический текст, поэтому используйте

·побудительные, восклицательные, вопросительные предложения;
·расчленение предложений, оформление отдельных его членов в самостоятельные предложения (парцелляция);
·прямые обращения к аудитории;
·экспрессивные повторы отдельных слов и выражений;
·обратный порядок слов (инверсия);
·вводные конструкции.

1. Вы можете использовать доказательство «от противного».
2. Возможны (и приветствуются) ссылки на авторитеты, цитирование их высказываний.

Этапы речи и их задачи.

Этап	Задачи	Приёмы	Ошибки
Введение	Завоевать внимание, вызвать любопытство	-поведать интересную  историю;	- не затягивать вступление;
		-задать вопрос;	- не оправдываться  («Я не уверен…»)
		- начать  с иллюстрации или цитаты;
		- использовать  удивительные  факты;
		- связать тему с интересами  слушателей.
Развитие главной темы   (основная часть)	Поддержать интерес к теме, донести основную мысль до слушателей согласно цели	- использовать обращения к слушателям;	- нельзя путаться в аргументах;
		- использовать риторические  приёмы;	- нельзя давать  голословные аргументы;
		- приводить  яркие примеры;	- нельзя слишком  долго останавливаться на деталях и примерах.
		- использовать  главные  аргументы.
Заключение (обобщение  основных  идей,  подведение  итогов)	Закрепить интерес  к проблеме  (теме)  выступления  и свои  результаты	- сделать искренний  комплимент  слушателям;	- не обрывать выступление;
		- использовать поэтический  текст  или цитаты;	- не говорить  фраз типа  «Это всё, что я хотел сказать».
		- акцентировать кульминацию эмоционального  накала;
		- предложить  задать  вопросы.

Тур ораторского мастерства будет состоять из двух этапов:
1 этап - выступление с подготовленной речью на тему: «Почему я принимаю участие в конкурсе «Жыл оқушысы». При подготовке к 1 туру необходимо помнить о том, что любая речь всегда говорится для чего-то, то есть имеет коммуникативную цель. Все участники должны продемонстрировать владение средствами диалогизации, топикой, тропами, техникой речи, умение структурировать речь и работать с аудиторией.
Время для выступления – не более 3 минут.
Содержание критериев. 
При оценке данного вида конкурсного испытания рекомендуется обращать внимание на такие параметры, как соответствие речи теме, структура речи (наличие вступления, развёртывания темы, вывода или призыва в конце; образность речи (наличие тропов и фигур); техника речи (дикция, интонирование, темп речи, отсутствие речевых ошибок), контакт с аудиторией (наличие специальных риторических приёмов привлечения внимания аудитории), использование невербальных средств общения.
2 этап – решение риторической задачи.
Время для выступления – не более 2 минут.
Критерии оценивания конкурса ораторского мастерства

Содержание ораторского выступления
Соответствие теме, стилю, жанру	Выступление соответствует предложенной теме, выбранному стилю и жанру	4
Логико-композиционная организация: целостность представленной композиции, информационная насыщенность	Выступление характеризуется композиционной оформленностью (построение текста, расположение и соотношение его составных частей текста – вступления, основной части и заключения – обусловлено её содержанием, проблематикой, жанром и назначением), структурированностью и логичностью	3
Полнота раскрытия, цельность, доказательность, глубина основной мысли	Выступление характеризуется полнотой раскрытия темы, оригинальностью идей, выводов, оценок основная мысль носит концептуальный характер (отражает систему взглядов выступающего), отличается новизной и оригинальностью (в ней есть интересные повороты)	3
Максимальное количество баллов за содержание		10
Коммуникативные качества речи
Смысловая цельность, речевая связность, логическая последовательность изложения	Выступление характеризуется смысловой цельностью, речевой связностью, последовательностью изложения, отсутствием логических ошибок, правильным абзацным членением текста	3
Точность, богатство и выразительность речи соблюдение норм современного русского или казахского языка, законченность фразы, правильность словесных конструкций, ударения в словах, единства стиля речи, ясное отчётливое произношение	Выступление характеризуется точностью выражения мысли, уместным использованием средств художественной выразительности, элементами художественного мастерства, разнообразием грамматического строя речи	2
Максимальное количество баллов за коммуникативные речи качества		5
Артистизм, речевое мастерство
Пафосность высказывания	Наличие ярких, нестандартных выразительных средств языка (метафор, эпитетов, риторических вопросов и т.д.); умение варьировать силу и тембральную окраску голоса (дикция, интонация, громкость, темп; наличие сильного эмоционального начала и сильного логического конца	2
Личностный аспект (самостоятельность в подготовке текста выступления).	Выступающий ярко «выкладывает» свои духовные ценности; демонстрирует адресность своего высказывания	2
Энергетика выступления	Эмоциональное воздействие	3
Язык телодвижения	Мимика, жесты, взгляд, выход и уход со сцены	2
Соблюдение регламента		1
Максимальное количество баллов за артистизм, речевое мастерство		10
Максимальное количество баллов за ораторское выступление		25

Приложение № 4
Методические рекомендации
к подготовке Портфолио участника конкурса
«Жыл оқушысы»
Портфолио участника конкурса «Жыл оқушысы» состоит из двух частей. 
Первая часть Портфолио включает в себя:

1. Анкету участника конкурса (электронный вариант обязателен, набранный в WORD на флеш-накопителе).
2. Художественный фотопортрет участника конкурса (цифровое, цветное, размер 10 на 15). Электронный вариант – обязателен на флеш-накопителе!
3. Представление-характеристика администрации образовательного учреждения.
4. Ксерокопии табелей за все годы обучения, похвальные листы, первую, вторую и третью четверти нынешнего учебного года;
5. Эссе участника, основанное на биографических фактах (рассказ о личности, на которую хотел бы равняться, о заветной мечте, о самом ярком событии в твоей жизни). Объем эссе не более 3-х страниц, шрифт Arial, кегль 12, межстрочный интервал одинарный, поля – слева – 3 см, справа – 1 см, верх и низ 1,5 см. (электронный вариант обязателен, набранный в WORD на флеш-накопителе).
6. Дипломы, грамоты, сертификаты и благодарственные письма участника конкурса, подтверждающие образовательные, творческие и спортивные достижения ученика (копии хорошего качества) – основной содержательный компонент первой части Портфолио.

Первая часть Портфолио может включать в себя наиболее значимые творческие, проектные, исследовательские работы ученика, а также описание основных форм и направлений его учебной и творческой активности: участие в научных конференциях, конкурсах, учебных лагерях, прохождение элективных курсов. 
Данные формы выражения творческой активности ученика могут быть отражены в его характеристике.
Примерные варианты записей в данном разделе Портфолио:

• Исследовательские работы.

(указываются изученные материалы, название, количество страниц, иллюстраций и пр.);

• Проектные работы. 

(указывается тема проекта, дается описание работы, возможно приложение в виде фотографий);

•  Работы по искусству. 

(дается перечень работ, фиксируется участие в выставках);

• Другие формы творческой активности: участие в школьном театре, оркестре, хоре. (указывается продолжительность подобных занятий, участие в гастролях и концертах);
• Различные практики: языковая, социальная, трудовая, педагогическая (фиксируется вид практики, место в котором она проходила, ее продолжительность);
• Участие в научных конференциях, учебных семинарах и лагерях. 

(указывается тема мероприятия, название проводившей его организации и форма участия в нем ученика);

• Спортивные достижения. 

(делается запись об участии в соревнованиях, наличии спортивного разряда).
Вторая часть Портфолио включает в себя отзывы, рецензии на творческие, исследовательские, проектные работы ученика, например,

• Заключение о качестве выполненной работы (в научном обществе учащихся)
• Рецензия на статью, опубликованную в СМИ
• Отзыв о работе в творческом коллективе учреждения дополнительного образования
• Отзыв научного руководителя, руководителя проекта или организации, на базе которой выполнялась работа.
• Отзыв тренера о спортивных достижениях учащихся, его спортивной подготовке.

Форма оформления Портфолио может быть произвольной и предполагает творческий, авторский подход, рассматривая который можно было бы сформировать представление о личности, внутреннем мире и способностях учащегося, заявленного на участие в конкурсе.